Sản xuất và tiêu dùng bền vững được định nghĩa là “sử dụng các dịch vụ và sản phẩm liên quan, đáp ứng các nhu cầu cơ bản và nâng cao chất lượng đời sống, giảm thiểu sử dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên và nguyên liệu độc hại, giảm thiểu rác thải và các chất gây ô nhiễm trong suốt vòng đời của sản phẩm hoặc dịch vụ đó, để không ảnh hưởng đến nhu cầu của các thế hệ tương lai”. Mục tiêu phát triển bền vững số 12 (SDG 12) trong Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững nhằm mục đích bảo đảm sản xuất và tiêu dùng bền vững bằng cách “tạo ra các thay đổi căn bản trong xã hội về sản xuất và tiêu dùng các hàng hóa, dịch vụ” (Liên Hợp Quốc).

Chương trình Hành động Quốc gia về Sản xuất và Tiêu dùng Bền vững giai đoạn 2021-2030 mới được phê duyệt gần đây đưa ra một phương pháp tiếp cận hệ thống toàn diện về sản xuất và tiêu dùng bền vững dựa trên 15 lĩnh vực là: chính sách, sử dụng tài nguyên, thiết kế, sản xuất, phân phối, dán nhãn, tiếp thị, mua sắm, lối sống, quản lý rác thải, truyền thông thông tin, xây dựng cơ sở dữ liệu, phát triển khoa học – công nghệ, tài chính xanh và hợp tác quốc tế. Các vấn đề quan trọng về sắp xếp triển khai thực hiện đối với các bộ, chính quyền địa phương, các hiệp hội, doanh nghiệp, người dân và xã hội dân sự cũng được bao trùm.

Quyết định số 889/QĐ-TTg ngày 24/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chương trình sản xuất và tiêu dùng bền vững giai đoạn 2021 – 2030; trong năm 2021 các cấp, các ngành, các địa phương đã tập trung triển khai thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững trong phát triển kinh tế - xã hội, bước đầu đạt kết quả quan trọng, cụ thể như sau:

Tỉnh Thanh Hóa đã hình thành được 193 mô hình chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa gạo với tổng diện tích trên 10.000 ha; có 20 doanh nghiệp sản xuất rau an toàn tham gia liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm với 219 chuỗi cung ứng. Xây dựng và hình thành 39 khu/cụm trang trại chăn nuôi tập trung; hình thành 04 chuỗi liên kết từ sản xuất, thu hoạch, tiêu thụ sản phẩm lâm nghiệp với tổng diện tích rừng sản xuất 9.947,84 ha và 3.178 hộ gia đình chủ rừng tham gia. Hình thành 23 chuỗi liên kết, gồm 06 chuỗi liên kết khai thác thủy sản từ khâu sơ chế, chế biến - tiêu thụ, 17 chuỗi liên kết nuôi trồng thủy sản ở khâu sản xuất, với sự tham gia của 10 doanh nghiệp, 14 hộ nông dân và 200 tàu cá.

Tỉnh Quảng Ninh đã rất quyết liệt trong việc thực hiện giảm thiểu rác thải nhựa, đã có 236 doanh nghiệp, hộ kinh doanh tàu du lịch, 15 doanh nghiệp, hộ kinh doanh dịch vụ kayak, đò chèo tay và 51 doanh nghiệp, hộ nuôi trồng thủy sản đã ký cam kết không sử dụng sản phẩm từ nhựa dùng một lần trong các hoạt động dịch vụ du lịch trên Vịnh Hạ Long. Hiện tại, tỷ lệ rác thải nhựa dùng một lần phát sinh từ hoạt động du lịch giảm 90%. Đồng thời, tiếp tục triển khai công tác thay thế phao xốp trên các công trình nổi (được cấp phép hoặc chờ cấp phép) trên Vịnh. Tỷ lệ thay thế phao xốp bằng vật liệu nổi bền vững của các công trình nổi trên Vịnh Hạ Long đạt 94%.

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc triển khai Chương trình sản xuất tiêu dùng bền vững còn một số hạn chế, như: Chưa có quy định cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp luật về một số chỉ tiêu sản xuất, tiêu dùng bền vững, nhất là tài liệu hướng dẫn kỹ thuật, đào tạo, áp dụng các mô hình thiết kế bền vững, thiết kế sinh thái, thiết kế để tái chế, tái sử dụng; tiêu chí mô hình cụm công nghiệp, làng nghề tiểu thủ công nghiệp sinh thái và bền vững; mua sắm công xanh..., dẫn đến khó khăn cho các địa phương trong việc triển khai, hướng dẫn người dân và doanh nghiệp. Nguồn nhân lực quản lý nhà nước có chuyên môn về phát triển bền vững trên địa bàn còn thiếu, đồng thời cũng không có nhiều cơ hội được học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, dẫn đến khó khăn trong công tác hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp, người dân thực hành sản xuất, tiêu dùng bền vững, hiệu quả. Nhận thức của một bộ phận doanh nghiệp, người dân về sản xuất và tiêu dùng bền vững còn hạn chế. Khó khăn về vôcủa doanh nghiệp khi chuyển đổi sang nền sản xuất xanh phải lựa chọn được mô hình, công nghệ phù hợp với quy mô sản xuất của doanh nghiệp.

Cùng với đó, vốn đầu tư là một trong những thách thức rất lớn đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ có nguồn lực tài chính hạn chế, song lại rất khó để tiếp cận được với nguồn vốn vay ưu đãi cũng như lãi suất thấp. Chính vì vậy, tiếp nối thành công của Chương trình ”Thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng bền vững trong hệ thống phân phối hiện đại” năm 2023, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia phối hợp với Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC tổ chức Chương trình ”Thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng bền vững” năm 2024 nhằm nâng cao nhận thức thay đổi hành vi của người tiêu dùng, doanh nghiệp trong sản xuất, tiêu dùng bền vững; góp phần thay đổi môi trường sống được tốt hơn.